Xuân Hòa là một xã nằm ở phía Nam huyện Xuân Trường, tỉnh  Nam Định có tổng diện tích 5,1km2, dân số trên 10 nghìn người. Trước năm 2022 xã có 18 xóm, từ  01/01/2022  thực hiện phương án ghép xóm. Xã còn 9 Thôn gồm: Nam Thắng, Hiệp Hòa, Ngọc Liên, Tiền Phong, Đoài Nam, Đông Dương, Bắc Dương, Thôn Tây.

         Xã có địa bàn phía Bắc giáp xã Xuân Tiến, phía Nam tiếp giáp huyện Hải Hậu, phía Đông giáp xã Xuân Vinh, phía Tây giáp xã Xuân Kiên.

         Theo sử sách thì cách đây trên 400 năm, Xuân Hòa vốn là một dải đất ven sông Hồng do tuần hoàn ngưng tụ tự nhiên bồi đắp, người khắp nơi đến khai hoang phục hóa và cư trú làm nghề đánh bắt tôm, cá để sinh sống. Từ đây sinh sôi nảy nở, dân cư đông dần và hình thành những xóm thôn, làng như: Đoài Nam, Ngọc Liên, Thanh Khê, Hội Nguyên, Đoài Hải, Đoài Ngoại, Nam Thôn.

         Năm 1956 khi thực hiện cải cách ruộng đất đã cắt hai thôn: Quần Lung về xã Xuân Vinh, Hội Khê ngoại về xã Hải Nam huyện Hải Hậu (thời xa xưa đều thuộc về Tổng Kiên lao Phủ Xuân Trường nay là huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định).
         Ngay ngày đầu cả nước sục sôi khởi nghĩa giành chính quyền từ Nhật - Pháp về tay nhân dân, xã Xuân Hòa đã có các đồng chí được Đảng giác ngộ, chủ động nắm bắt thời cơ, tổ chức lực lượng đấu tranh giành quyền làm chủ. Ngày 20 tháng 8 năm 1947 chi bộ Cộng hòa được thành lập với 14 Đảng viên. Trong kháng chiến chống Pháp, Đảng đã chỉ đạo xây dựng lực lượng làm công tác tuyên truyền địch vận, tuần tra canh gác, giữ gìn an ninh trật tự, phối hợp với quân chủ lực rào làng kháng chiến. Bọn địch coi Xuân Hòa là một trong những vành đai bảo vệ an toàn cho “Tỉnh công giáo Bùi Chu tự trị”. Hệ thống đồn bốt bao vây xung quanh như Lạc Quần - An Cư - Trung Linh - Xéc Sông đóng tại trại Đò (Hải Vân), Bảo chính đoàn ở Kiên Lao, Thức Hóa hình thành nên những gọng kìm bao vây Xuân Hòa bằng nhiều lực lượng và vũ khí trang bị đầy đủ. Chúng liên tục tổ chức các cuộc càn quét làng xóm quê hương ta, nhiều đồng bào, đồng chí cán bộ cách mạng của địa phương bị giặc bắt tra tấn dã man. Kẻ thù muốn đè bẹp phong trào cách mạng của Xuân Hòa là xã giáp ranh với 3 huyện, có vị trí chiến lược quan trọng và chúng coi đây là phòng tuyến phía Nam bảo vệ thủ phủ Xuân Trường, là bàn đạp tấn công chi viện cho lực lượng của chúng ở Giao Thuỷ, Hải Hậu. Lực lượng cách mạng của ta coi Xuân Hòa là địa bàn nối liền khu du kích Hải Hậu, Giao Thuỷ, là nơi tập kết của quân chủ lực để tấn công đồn bốt xung quanh địa bàn xã. Hơn nữa, xã Xuân Hòa vừa là tiền tuyến, lại vừa là hậu phương nơi dừng chân của các cơ quan Tỉnh uỷ, Ty công an, Huyện uỷ - Uỷ ban kháng chiến huyện, công an huyện Xuân Trường, đội điều trị thương binh, công binh xưởng quân khu 3. Đồng thời Xuân Hòa còn là nơi nuôi giấu nhiều cán bộ cách mạng từ Trung ương đến tỉnh, huyện về hoạt động như đồng chí Lê ất Hợi (Nguyên Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội). Chính vì lý do ấy mà Xuân Hòa là địa bàn mà ta quyết giữ còn kẻ thù quyết chiếm. Truyền thống yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng kiên cường của Đảng bộ và nhân dân Xuân Hòa luôn được khơi dậy và phát huy cao độ là động lực làm nên những chiến công huy hoàng của quê hương. Làng Ngọc Liên kiên cường bất khuất giữ đất rào làng kháng chiến suốt thời kỳ chiến tranh quyết liệt chống thực dân Pháp, quân dân Xuân Hoà đã chiến đấu hàng trăm trận, tiêu diệt hàng trăm tên địch thu nhiều vũ khí quân trang, quân dụng. Trận chống càn Ngọc Liên mà sử sách còn ghi, quân và dân địa phương đã phối hợp với bộ đội chủ lực đập tan âm mưu càn quét của kẻ thù, tiêu diệt gần hai trăm quân địch. Trong suốt 9 năm chống thực dân Pháp xâm lược. Với thế trận toàn dân kháng chiến, mỗi người dân là một người lính, mặc dù địch nhiều, ta ít, vũ khí thô sơ, song quân và dân Xuân Hòa đã đập tan âm mưu càn quét của kẻ thù. Từ năm 1949 đến năm 1954 quân và dân Xuân Hòa đã chiến đấu trên 100 trận tiêu diệt 495 tên địch thu 51 súng các loại. Bia chiến thắng mà quân đội và địa phương xây dựng nên tại nơi chiến trận ác liệt nhất (Xóm 8 cũ, thôn Ngọc Liên, xã Xuân Hòa) đã minh chứng cho lòng quả cảm và anh dũng tuyệt vời của nhân dân và lực lượng vũ trang Xuân Hòa. Bia chiến thắng Ngọc Liên cũng là một di tích sẽ trường tồn với thời gian để các thế hệ con cháu hôm qua, hôm nay và mai sau mãi ghi nhớ và học tập truyền thống cách mạng của cha anh.

         Sự mất mát hy sinh trong chiến tranh thật là to lớn, trên mảnh đất quê hương Xuân Hòa đã có bao bà mẹ hai lần tiễn con đi hai lần khóc thầm lặng lẽ, bao người vợ, người mẹ mong ngóng, hy vọng sự trở về của chồng, con. Nhưng chiến tranh không thể không có mất mát hy sinh, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Xuân Hòa đã dâng hiến cho Tổ quốc 20 liệt sỹ, 6 người là thương binh. Gần hai trăm cá nhân được tặng thưởng Huân, Huy chương, gần bốn chục gia đình được tặng Huy chương kháng chiến, hơn một trăm gia đình được tặng bằng khen của Chính phủ.
         Sau hòa bình lập lại, khi kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp, đế quốc Mỹ lại thực hiện âm mưu thôn tính nước ta, chúng điên cuồng leo thang phá hoại miền Bắc. Với tinh thần “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, lớp lớp con em Xuân Hòa “lớp cha trước, lớp con sau đã thành đồng chí chung câu quân hành”, 1.070 lượt thanh niên Xuân Hòa đã xung phong gia nhập quân đội, 105 người đi thanh niên xung phong, 170 người đi dân công hỏa tuyến tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu chống kẻ thù xâm lược giải phóng Miền Nam thống nhất Tổ quốc. ở hậu phương, nhân dân Xuân Hòa đã đóng góp cho tiền tuyến trên 20 nghìn tấn lương thực, hàng trăm tấn thực phẩm hàng ngàn tấn rau quả, 22 ngàn lá chiếu, hàng trăm tấn kén tằm. Tại địa phương có một đại đội cơ động, 2 trận địa pháo 12 ly 7, đào đắp 1.235 hầm hố, hơn 2km hào giao thông. Tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Xuân Hòa đã có 86 người con ưu tú anh dũng hy sinh. 30 người con để lại một phần xương máu của mình trên chiến trường, hàng chục quân nhân là những thương bệnh binh. Có 5 bà mẹ được phong tặng và truy tặng danh hiệu “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng”. Hàng trăm các bác các đồng chí được tặng Huân, Huy chương kháng chiến, Huân chương chiến công, Huân chương chiến sỹ giải phóng, hàng trăm gia đình được tặng bảng gia đình vẻ vang. Trong hơn 30 năm chiến tranh chống giặc ngoại xâm, dưới sự lãnh đạo tài tình, đúng đắn của Đảng và Bác Hồ kính yêu, quân và dân cả nước ta đã chiến đấu ngoan cường làm nên những chiến thắng Điện Biên “lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu”, cuộc tổng tiến công giải phóng hoàn toàn miền Nam ngày 30 tháng 4 năm 1975 đã chính thức kết thúc những năm tháng đất nước bị chia cắt, hai miền Nam Bắc nối liền non sông một dải. Hàng triệu lượt con em cả nước đã không sợ gian khổ hy sinh để khẳng định chân lý “Không có gì quý hơn độc lập tự do”. Trong thành tích chung của dân tộc, quân và dân Xuân Hòa chúng ta cũng tự hào với những đóng góp vào thành quả chung đó.

         Vinh dự và tự hào với những đóng góp lớn lao và những thành tích đặc biệt trong hai cuộc kháng chiến, năm 2002 lực lượng vũ trang và nhân dân Xuân Hòa được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang thời kỳ chống Pháp”.
Phát huy truyền thống của quê hương anh hùng, trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của BCH Đản g bộ, HĐND, UBND, quê hương Xuân Hòa đang đổi thay từng ngày hòa vào mạch đập sôi động của đất nước. Hệ thống đường giao thông nông thôn được nâng cấp đầu tư nhựa hóa, bê tông hóa. Trạm xá xã đã được xây dựng, nâng cấp và đầu tư  trang thiết bị hiện đại đáp ứng được yêu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân, được công nhận chuẩn mức độ 2. Đặc biệt, trong những năm qua, Xuân Hòa đã giành một phần lớn ngân sách cho sự nghiệp trồng người - thế hệ tương lai của đất nước như: Xây mới và kiên cố hóa phòng học cho các trường trong xã. Chính vì thế chất lượng giáo dục toàn diện được nâng lên một bước, tỷ lệ học sinh khá giỏi ngày một cao, học sinh thi đỗ vào các trường đại học, cao đẳng ngày một nhiều, cả 3 nhà trường đều đạt Trường chuẩn quốc gia.

         Đời sống người dân Xuân Hòa đang được từng bước cải thiện, bộ mặt nông thôn ngày một đổi mới. Hệ thống chính trị được củng cố vững chắc. Đảng bộ chính quyền nhiều năm liền đạt danh hiệu trong sạch vững mạnh, các đoàn thể đạt tiên tiến và khá. Phong trào xây dựng làng xóm văn hóa được phát triển mạnh mẽ và mang lại hiệu quả thiết thực cho nhân dân. Đảng bộ, chính quyền luôn quan tâm đến đời sống của các gia đình chính sách. Hàng năm, trong các dịp lễ tết, lãnh đạo Đảng, chính quyền, đoàn thể, tổ chức các đoàn đến thăm hỏi động viên và tặng quà các gia đình chính sách, người có công.

         Xã đạt chuẩn nông thôn mới 2015, xã Nông Thôn mới nâng cao 2019, xã Nông Thôn mới kiểu mẫu năm 2022.

Diện mạo Nông thôn mới kiểu mẫu xã Xuân Hòa

 

         Trong thời gian tới, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, huy động tối đa mọi nguồn lực, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo sự phát triển nhanh và bền vững, Đảng bộ và nhân dân Xuân Hòa quyết tâm xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh, xứng đáng hơn nữa với vị thế của một xã Anh hùng trên mảnh đất danh hương Xuân Trường./.